Vòng chung kết World Cup 1954 được tổ chức tại Thụy Sĩ, diễn theo thể thức chưa từng có và duy nhất trong lịch sử. 16 đội bóng tham dự được chia làm 4 bảng, mỗi bảng có 2 đội hạng giống và 2 đội thường và chỉ có 4 trận đấu diễn ra. Các đội hạt giống không gặp nhau và sẽ gặp lần lượt 2 đội bóng còn lại trong bảng.
Kỳ quặc hơn, các trận đấu ở vòng bảng cũng phải đá thêm giờ và kết quả hòa chỉ được chấp nhận sau 120 phút. Đội thắng được 2 điểm và mỗi trận hòa được tính 1 điểm. Nếu 2 đội đầu bảng có cùng số điểm, họ sẽ được bốc thăm để chọn ra đội số 1. Tuy vậy, nếu đội thứ 2 và thứ 3 bằng điểm, họ sẽ phải đá thêm trận play-off để tranh vé vào vòng knock-out.
Đội trưởng Tây Đức, Fritz Walter và cúp vàng thế giới 1954
Ngoài chủ nhà Thụy Sĩ và đội ĐKVĐ Uruguay, 14 đội còn lại đều phải tham dự vòng loại. 11 suất được trao cho châu Âu (khi đó bao gồm cả Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ và Israel), 2 suất cho châu Mỹ và 1 cho châu Á. Đây là lần đầu tiên Scotland, Thổ Nhĩ Kỳ và Hàn Quốc tham dự World Cup, trong khi các đệ tứ, đệ tam anh hào ở vòng chung kết 1950 là Tây Ban Nha và Thụy Điển đều không thể vượt qua vòng loại.
Cũng trong vòng chung kết này, đội tuyển Đức (khi đó gọi là Tây Đức) được phép tham gia trở lại sau khi bị cấm ở World Cup 1950. Ít ai nghĩ quyết định này của FIFA đã mang đến bất ngờ lớn vào cuối giải đấu.
Ra quân với chiến thắng vang dội 4-1 trước Thổ Nhĩ Kỳ, Tây Đức bị Hungary vùi dập với tỉ số 8-3 ngay sau đó. Với 2 điểm có được, Tây Đức phải bước vào trận play-off với Thổ Nhĩ Kỳ, và một lần nữa, họ lại đè bẹp đội bóng này (thắng 7-2) để giành quyền vào chơi tứ kết nhờ cú hat-trick của Max Morlock.
Thành công nối tiếp thành công, sau chiến thắng hoành tráng ở vòng play-off, Tây Đức tiếp tục đánh bại Nam Tư, đội bóng khá mạnh khi đó với tỉ số 2-0 ở tứ kết, trước khi đè bẹp tuyển Áo 6-1 ở bán kết và thẳng tiến vào trận chung kết lần đầu tiên trong lịch sử giải đấu.
Tuy vậy, thành công của Tây Đức đứng trước nguy cơ lớn bị chặn lại bởi đối thủ cuối cùng của họ là Hungary, đội từng giã vào lưới họ 8 bàn ở vòng bảng và ghi tổng cộng 25 bàn thắng trong 4 trận trên đường tiến vào chung kết.
Giấc mơ của người Đức càng trở nên xa vời hơn khi chỉ sau 8 phút ở trận chung kết, họ đã liên tiếp để Hungary chọc thủng lưới 2 lần bởi các bàn thắng của Pukas và Czibo. Trong thế chân tường, người Đức thể hiện tinh thần sau này trở thành thương hiệu của họ khi đáp trả Hungary mạnh mẽ. Họ gỡ hòa sau đó 10 phút nhờ các bàn thắng của Morlock và Rahn trước khi hoàn tất cuộc lội ngược dòng ngoạn mục ở phút 84 và lên ngôi vô địch đầy bất ngờ. Hungary bị đánh bại và một cường quốc bóng đá mới ra đời.
Bên cạnh chức vô địch kịch tích của Tây Đức, World Cup 1954 còn ghi lại rất nhiều điều đáng nhớ, trong đó có không ít kỉ lục mà đến tận bây giờ người ta vẫn chưa thể phá bỏ. Ngoài ra, đây cũng là vòng chung kết đầu tiên được lên sóng truyền hình.