Tỉnh ta có 19 dân tộc anh em cùng sinh sống. Quá trình hình thành, phát triển lâu đời đã tạo cho mỗi dân tộc một kho tàng văn hóa truyền thống vô cùng giá trị. Một trong những nét đẹp đó thể hiện qua các lễ hội truyền thống, được các địa phương tổ chức, như: Lễ hội Gầu tào của dân tộc Mông, Lồng Tồng của dân tộc Tày, Lễ Quyã Hiéng của người Dao đỏ… Tại mỗi lễ hội, bên cạnh phần lễ mang đậm nét văn hóa tín ngưỡng, tâm linh thì phần hội với việc tổ chức thi đấu, giao lưu các môn TTDT, các trò chơi dân gian không chỉ tạo nên không khí vui tươi, hào hứng mà còn là điểm nhấn hấp dẫn, thu hút sự quan tâm của nhân dân và khách du lịch. Ngoài việc thể hiện sâu sắc những nét đặc trưng trong văn hóa tín ngưỡng, tâm linh của mỗi dân tộc; các môn TTDT còn giúp rèn luyện sức khỏe, sự dẻo dai trong đời sống sinh hoạt, sản xuất hàng ngày. Các môn thể thao phổ biến gắn liền trong các lễ hội đều bắt nguồn từ đời sống, với lịch sử phát triển và cả những triết lý dân gian của các dân tộc vùng cao. Có đặc điểm chung là không đòi hỏi nhiều về kỹ thuật, dễ tập, dễ chơi, các môn TTDT không nặng về ganh đua, tranh giành quyết liệt mà mang ý nghĩa giải trí, tăng cường tinh thần đoàn kết nhiều hơn.
Lễ hội Lồng Tồng xã Đạo Đức (Vị Xuyên) được tổ chức vào ngày Rằm tháng Giêng hàng năm. Các môn TTDT, trò chơi dân gian tại lễ hội được bà con ở 14 thôn và du khách thập phương tham gia, hưởng ứng. Việc bảo tồn, phát huy những giá trị các môn TTDT đã được cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm. Đồng chí Phan Thị Thơm, Chủ tịch UBND xã Đạo Đức, cho biết: Việc duy trì, tổ chức Lễ hội Lồng Tồng nhằm bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc Tày trên địa bàn. Bên cạnh việc tổ chức các môn TTDT, như: Kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ; còn có các trò chơi dân gian, như: Đánh yến, tung còn, đánh sảng... Mỗi thôn đều thành lập đoàn vận động viên tham gia các môn thi đấu TTDT. Qua việc tham gia giao lưu, thi đấu cọ sát đã tăng cường tinh thần đoàn kết, phát huy sức mạnh cộng đồng và góp phần lan tỏa những giá trị lành mạnh của lễ hội.
Có thể nói, sự đa dạng của các môn TTDT trong lễ hội ở các địa phương trên địa bàn tỉnh đã góp phần xây dựng phong trào thể thao mang tính cộng đồng sâu sắc. Hiện nay, ngành TDTT của tỉnh cũng rất quan tâm, chú trọng tới việc giữ gìn, bảo tồn các môn thể thao truyền thống của địa phương. Ông Hoàng Phi Hùng, Trưởng phòng Quản lý TDTT, Sở Văn hóa, TT&DT, cho biết: Nhằm bảo tồn, phát triển các môn TTDT, hàng năm, Phòng đã tham mưu cho Sở chỉ đạo các Phòng Văn hóa - Thông tin, Trung tâm Văn hóa, TT&DL các huyện, thành phố đẩy mạnh tuyên truyền, tổ chức giải đấu thể thao ở cơ sở. Bên cạnh đó, nhiều giải thể thao cấp tỉnh cũng được tổ chức, nổi bật, tại Đại hội TDTT cấp tỉnh, Hội khỏe Phù Đổng… nhiều môn TTDT đã được đưa vào thi đấu. Thông qua đó, góp phần duy trì, phát triển các môn TTDT, đồng thời tuyển chọn được các vận động có năng khiếu để đào tạo, bồi dưỡng đưa đi thi đấu tại các giải, hội thi, sự kiện của khu vực và toàn quốc, như: Ngày hội VH - TT các dân tộc vùng Đông Bắc; Chương trình du lịch “Qua những miền di sản Việt Bắc”… Tại đây, các môn TTDT luôn mang về nhiều huy chương, thành tích nổi bật cho tỉnh nhà.
Việc duy trì tổ chức các môn TTDT tại các lễ hội đã tạo sân chơi hấp dẫn để nhân dân các dân tộc tham gia, đồng thời phát huy bản sắc văn hóa độc. Bên cạnh đó, các môn TTDT, trò chơi dân gian cũng tạo ra những trải nghiệm mới mẻ, hấp dẫn đối với khách du lịch trong và ngoài nước; tạo sự kết hợp hài hòa giữa văn hóa với thể thao và du lịch khám phá, phát huy những tiềm năng, thế mạnh của tỉnh để phát triển du lịch.
Bài, ảnh: PHẠM HOAN