Cơ thể mỗi con người cần một chế độ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng để duy trì quá trình phục hồi sau khi có sự vận động và luyện tập TDTT. Nâng cao nhận thức cho các HLV và VĐV về vai trò, tầm quan trọng của dinh dưỡng là vô cùng cần thiết, nhằm giúp họ có được nền tảng tốt nhất về thể lực và sức khỏe.Dinh dưỡng thể thao là nhóm các thực phẩm dinh dưỡng chuyên biệt (bao gồm cả đồ ăn và nước uống), được sử dụng trong các hoạt động có liên quan đến thể thao.
Dinh dưỡng thể thao cũng có thể được xem là việc áp dụng những kiến thức về dinh dưỡng trong việc xây dựng các khẩu phần dinh dưỡng hàng ngày dành cho nhóm đối tượng tiêu hao nhiều năng lượng trong hoạt động thể dục thể thao, hoặc phục hồi cơ thể sau những hoạt động thể chất cường độ lớn, hoặc chuẩn bị cho một sự kiện thể thao quan trọng, hoặc nâng cao tình trạng sức khỏe và thể chất nói chung.
Có thể thấy rằng, dinh dưỡng thể thao không chỉ là hệ thống các khái niệm, kiến thức dành riêng cho các VĐV chuyên nghiệp đang luyện tập, thi đấu, mà đó còn là những vấn đề mà bất kỳ một cá nhân có sở thích tập luyện hay tham gia vào các hoạt động thể thao cũng hết sức cần lưu tâm. Họ hiểu rằng tương ứng với từng thể trạng, chỉ số cơ thể, cường độ tập luyện, mức độ tiêu hao năng lượng… của mỗi người khác nhau sẽ có chế độ dinh dưỡng khác nhau.
Ở một bài viết khoa học đã được đăng trên Tạp chí “Dinh dưỡng và thể chất”, các nhà chuyên môn đã đưa ra định nghĩa dinh dưỡng thể thao là những hoạt động mang tính chất kết hợp giữa nghiên cứu và thực hành, giữa lý thuyết và việc xây dựng thực đơn cụ thể dành cho đối tượng là những người tập luyện và thi đấu thể thao. Những hoạt động này có liên quan trực tiếp đến việc đánh giá định lượng và chất lượng nguồn thực phẩm, nước uống dành cho VĐV, cũng như tỷ lệ giữa các chất khoáng, vitamin, chất bổ sung, các chất hữu cơ (như carbonhydrate, protein và chất béo) cần thiết cho cơ thể.
Mặc dù, không thể phủ nhận tầm quan trọng của các bài tập bổ trợ trong việc nâng cao chất lượng và thành tích thi đấu của VĐV, song ngày nay, dinh dưỡng thể thao cũng đã được rất nhiều các VĐV, HLV, chuyên gia cân nhắc và xem xét cẩn thận, coi đó là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu để tăng cường sức khỏe, nâng cao thành tích thể thao, đặc biệt là trong những môn thể thao yêu cầu sức mạnh (Cử tạ, Thể hình…), hay những môn thể thao đòi hỏi sức bền (như Đua Xe đạp, Điền kinh, Bơi…).
Với mục đích hiểu rõ và áp dụng những kiến thức về dinh dưỡng thể thao một cách chính xác và hiệu quả, các nhà chuyên môn, nhà khoa học thể dục thể thao đưa ra 3 bước triển khai cơ bản gồm: (1) Nắm rõ kiến thức về dinh dưỡng thể thao nói chung, cũng như nguồn năng lượng cần bổ sung trong ngày đối với từng VĐV, ứng với từng nhóm môn thể thao; (2) Tăng cường kiến thức về dinh dưỡng và hoạt động thể chất để hiểu rõ mối tương quan qua lại giữa hai lĩnh vực này, từ đó đưa ra chế độ ăn uống hợp lý, hướng tới việc nâng cao thành tích thi đấu; (3) Áp dụng những kiến thức và kinh nghiệm thực tế về dinh dưỡng thể thao đối với từng VĐV cụ thể.
Các nhà chuyên gia về dinh dưỡng thể thao cũng hy vọng rằng, tự bản thân các HLV và các VĐV cũng phải nhận thức được tầm quan trọng của dinh dưỡng thể thao trong xu hướng phát triển thể thao hiện đại. Để mỗi cá nhân có thể tự tìm hiểu, lựa chọn cũng như xây dựng được chế độ và thực đơn dinh dưỡng hiệu quả, kể cả khi đang trong thời gian nghỉ dưỡng, hoặc giai đoạn tập luyện với cường độ cao, hoặc thi đấu ở các giải quan trọng.
Dinh dưỡng thể thao ngày càng thu hút được sự quan tâm và chú ý của nhóm các đối tượng hoạt động trong lĩnh vực thể dục thể thao. Với thực tế, các VĐV phải thường xuyên luyện tập và thi đấu, cần đảm bảo năng lượng cho cơ thể đáp ứng cho các hoạt động đó nên việc nạp năng lượng thông qua quá trình ăn uống luôn được xem là một trong những vấn đề cấp thiết. Quá trình cung cấp năng lượng này đòi hỏi sự tham gia và tư vấn của những chuyên gia trong lĩnh vực dinh dưỡng, không chỉ trong việc hỗ trợ xây dựng thực đơn mà còn giúp VĐV tính toán được mức năng lượng thu nạp cần thiết phải có tối thiểu trong một ngày.
Những chất dinh dưỡng cơ bản trong khẩu phần ăn của VĐV: Đồ ăn và thức uống nói chung có chứa 6 chất dinh dưỡng cơ bản cần cho sự sống của con người, với mục đích cung cấp năng lượng, phát triển cơ thể, điều hòa quá trình chuyển hóa trong cơ thể, ngăn ngừa sự thiết hụt và giảm thiểu nguy cơ thoái hóa.
6 chất dinh dưỡng cơ bản gồm: carbonhydrate, chất đạm (protein), chất béo, vitamin, chất khoáng và nước. 6 chất dinh dưỡng trên được xem là những nhân tố quan trọng và cơ bản nhất giúp duy trì và vận hành cơ thể một cách hiệu quả nhất.
Tuy nhiên, cơ thể người lại không có khả năng nội sinh tự tổng hợp đầy đủ những chất dinh dưỡng cần thiết trên và chỉ có thể hấp thụ chúng thông qua thực đơn ăn uống hàng ngày và quá trình chuyển hóa năng lượng bên trong cơ thể sau hoạt động tiêu hóa.
Carbonhydrate, protein và chất béo là những chất dinh dưỡng đa lượng (macro-nutrients), và cơ thể con người cần bổ sung một lượng lớn các chất đa lượng này cho nhu cầu tối thiểu hàng ngày. Các chất dinh dưỡng vi lượng (micro-nutrients) gồm các vitamin và khoáng chất, và nhu cầu tiêu thụ những chất này của con người trong một ngày là không nhiều. Nước được nằm ở một nhóm dinh dưỡng riêng và chiếm lượng lớn nhu cầu tiêu thụ của cơ thể.
N.Giang